КР «Билим берүү жөнүндө» мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу мыйзам долбоору 2021-жылдын 30-июлунан тартып коомдук талкууга коюлду.

Демилгечи: Жогорку Кеңештин депутаты У.Ормонов

Документке ылайык, мыйзам долбоорунун максаты Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин дайындоо жол-жоболорун жөнөкөйлөштүрүү болуп саналат.

Мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин шайлоо учурунда жердешчилик деп аталган чоң ролду ойнойт. Шайлоолордун жүрүшүндө жалпы окутуучулук курам жердештерге, досторго жана туугандарына бөлүнүп баштайт. Буга байланыштуу мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин шайлоону өткөрүү билим берүү жаатындагы коррупциялык тобокелдиктердин бири болуп саналат.

Мындай көйгөйлөрдү болтурбоо үчүн мамлекеттик бийлик органдары мамлекеттик жогорку окуу жайлардын жетекчилерин өз алдынча дайындоо зарыл.

Мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилери окуу жайынын педагогикалык жамаатын тандайт, бирок бул педагогикалык жамааттын бөлүнүшүнө алып келет. Шайлоодон кийин мамлекеттик жогорку окуу жайлардын жетекчилери каршы добуш бергендерге карата куугунтуктай башташат.

Билим берүү тармагындагы Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзамдарына ылайык мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин профессордук-окутуучулук курамы шайлашат. Шайлоо демократиялуулукту жана адилеттүүлүктү камсыз кылууга тийиш, чындыгында алар талаш-тартыштардын себеби болууда, эмгек жамааттарында трайбализм жана бөлүнүүчүлүк көрүнүштөрүнө алып келүүдө. Кээ бир талапкерлер шайлоонун натыйжасын талашып, сотко кайрылышат жана мамлекеттик жогорку окуу жайлары бир нече айлар бою жетекчиликсиз болуп иштешет.

Азыркы учурда кадыр-барктуу мамлекеттик жогорку окуу жайларында мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилеринин шайлоону өткөрүү учурунда көрсөткөндөй, кээде добуш берүүнүн жыйынтыктары профессордук-окутуучулук курамдын арасында жаңжалдардын себептери болуп калууда.

Көпчүлүк учурларда, ири кадыр-барктуу мамлекеттик жогорку окуу жайларынын педагогикалык жамааты мамлекеттик жогорку окуу жайдын жетекчисинин өзүнүн кызмат ордун ээлеген канчалык түрдө мыйзамдуу экендигин талашып-тартышкан. Шайлоо мамлекеттик жогорку окуу жайларынын педагогикалык жамаатын эки же бир нече топторго бөлөт.

Ал эми студенттерге билим берүүнүн ордуна, мугалимдер мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчиси ордуна өз көрүнүктүү кызыкчылыктары коргоп кетүүгө аргасыз болушкан. Шайлоо процесси студенттердин окуу процессине жолтоо болууда.

Жамааттык шайлоо – бул өндүрүштүк, чыгармачыл жараянга байланышкан адамдардын чакан тобун шайлоо болуп саналат. Мындай добуш берүүдө туугандарын издөөдөн башталат. Студенттерди туташтырат. Тажрыйба көрсөткөндөй, шайлоо дестабилдештирүүгө алып келет. Профессорлор мамлекеттик жогорку окуу жайларын башкаруунун, билим берүүнүн сапатын жогорулатуунун ордуна жашыруун күрөш жана ызы-чуу менен алектенишет.

Шайлоодон кийин педагогикалык жамааттын айрым мүчөлөрү жаңы шайланган жетекчиге ишенбөөчүлүк көрсөтө алышты жана ар кандай инстанцияларга жетекчини бошотуу талабы менен кайрыла алышты

Көп учурда чечүүчү факторлор катары өздөрүнүн жеке кызыкчылыгынын эсеби жана туугандык мамилеси болууда.

Мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин шайлоону өткөрүүдө негизги коррупциялык көрүнүштөр:

- жердешчилик жана тууганчылык;

- добуштарды сатып алуу;

- административдик ресурстарды пайдалануу.

Депутаттын сунушу:

«Улуттук» деген статусу бар мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилери (ректор) КР президенти тарабынан кызматка дайындалат жана бошотулат.

Ички иштер, тышкы иштер жана коргоо жаатындагы Кыргыз Республикасынын ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдарынын адистештирилген мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин кошпогондо, мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилери Кыргыз Республикасынын билим берүү тармагындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан кызматка дайындалат жана бошотулат.

Мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилери кызматка беш жылдык мөөнөткө дайындалышат. Бир эле адам мамлекеттик жогорку окуу жайдын жетекчиси болуп катары менен эки мөөнөттөн ашык дайындала албайт